ĐERDAPSKA KLISURA – GVOZDENA VRATA EVROPE
Đerdapska klisura jedan je od najlepših prizora u ovom delu sveta, gde Dunav menja svoju širinu od par kilometara do par stotina metara, vijuga i juri, gradeći moćnu klisuru visokih stenovitih litica. Kada ste već tu, nemojte propustiti ni da pogledate čuvenu Trajanovu tablu, koja se vidi samo iz čamca.
Kad se umorite od silne prirodne lepote, prošetajte po jedinstvenom 8000 godina starom neolitskom naselju Lepenski vir ili bacite pogled na ostatke starih rimskih utvrđenja i srednjevekovnih tvrđava…
Đerdap se pominje još od pre nove ere, kada su trgovci iz stare Grčke tuda prevozili robu malim drvenim brodovima. Veći značaj Đerdap dobija za vreme rimskih careva, kada se probijaju putevi na levoj i desnoj obali, kojima je trebalo omogućiti legionarima prolaz u pohod na Dakiju (današnja Rumunija). Mnogi rimski carevi su učestvovali u uređenju Đerdapa, počevši još od Julija Cezara, ali je najpoznatiji ostao Trajan, osvajač Dakije, koji je uspeo da obezbedi prolaz kroz klisuru. On je dovršio put uklesan u stene desne obale Dunava, i izgradio prvi most na Dunavu između Turnu-Severina i Kostola, koji su njegovi naslednici srušili pri povlačenju iz Dakije, u strahu da ova plemena ne napadnu već oslabljenu rimsku imperiju. U rimsko doba, Dunav je u predelu današnjeg Sipa dobio naziv Železna ili gvozdena vrata, jer je u ovom delu plovidba bila faktički onemogućena, zbog velikog pada nivoa vode i podvodnih stena. Dunav nije obuzdan sve do šezdesetih godina XX veka, kad je izgrađena brana i hidrocentrala (Đerdap I, II i III, jedno od najvećih postrojenja u ovom delu Evrope), čime je potpuno izmenjen tok reke. Na žalost, ovim je poplavljen i rimski put, i jedino što svedoči o njemu sad je Trajanova tabla, koja se može videti samo iz broda, jer je svega par metara iznad nivoa vode. Da bi olakšali vezu sa istokom i omogućili pohod na Dakiju, rimski imperatori su u liticama đerdapskog stenja uklesali put. Prvi deo puta, od Golupca do Milanovca, izgradio je car Tiberije, u Gornjoj klisuri, uz obalu Dunava. Klaudije i Domicijan su dogradili ovaj, kao i put do Brze Palanke preko Miroča, a krajnji cilj je postigao Trajan, završivši ceo put kroz ove neprisupačne predele. Na nekim mestima postavljane su grede kao podupirači. Put je bio završen 103. godine. Izgradnjom hidroelektrane i akumulacije, podignut je nivo vode Dunava, pa se ovaj put našao na dnu reke, ali je jedan njegov deo (zajedno sa ovom tablom) izdignut za nekih 10 metara. Natpisu je dosta teško pristupiti sa kopna, ali se sa vode može lepo videti.
Trajan je izgradio i most preko Dunava, pet kilometara nizvodno od današnjeg Kladova. Bio je dug oko 1200 metara i imao je 20 stubova. Trajanov nasledik Hadrijan je srušio jedan deo ovog mosta da bi sprečio upade Dačana u carstvo, i posle toga je most i zapušten. Danas se mogu videti njegovi ostaci, delovi portala i tri stuba.
Na oko 2 kilometra nizvodno od hidrosistema “Đerdap I”, nalaze se ostaci starog rimskog utvrdenja Diana, jednog od najvećih i najbolje očuvanih rimskih kaštela na ovom delu Dunavske granice, limesa. Utvrđenje je podigao Trajan, i vršilo je svoju funkciju do 6. veka, kad su ga porušili Sloveni i Avari.
Nešto nizvodnije, na oko 300 metara od samog centra Kladova, nalazi se još jedna tvrđava, tursko utvrđenje Fetislam. Podignuto je na ostacima rimskog kaštela Zanesa i srpskog srednjevekovnog Novigrada, a današnji izgled dobila je za vladavine sultana Sulejmana Veličanstvenog.
Godine 1966. na platou iznad Dunava, otkriveno je i 8.000 godina staro neolitsko naselje Lepenski Vir, gde se mogu videti ostaci (osnove) kuća i svetski poznate kamene statuice.
Izgradnjom akumulacionog jezera, plato gde je bilo naselje je potopljen, a lokalitet je izmešten na 25 metara viši nivo.
(sestadimenzija.net)